Een nieuw boek, of een nieuw idee, kan op het juiste moment enorm krachtig zijn. Het schudt je wakker, opent je ogen, en kan vaak direct waarde bieden in je eigen leven. Dit is des te meer waar voor filosofieboeken, en specifiek voor de praktische filosofieboeken – boeken die de ethiek in de praktijk behandelen.
Neem bijvoorbeeld het verhaal van Zeno van Citium, een handelaar die na een schipbreuk zonder bezittingen terecht kwam in Athene. Daar liep hij een boekhandelaar tegen het lijf, en werd hij aangetrokken door een bepaald filosofisch werk. Voor Zeno was dit alles nieuw – een eerste interactie met een idee en een filosofie – maar het had een grote impact: hij veranderde zijn leven, besloot filosofie te gaan studeren, en werd vervolgens de oprichter van de stoïcijnse filosofische school.
Dit is misschien een extreem voorbeeld, niet veel mensen zullen immers eenzelfde reactie hebben. Maar, aan de andere kant, kan het juiste idee of het juiste boek nog steeds voor iedereen een positieve invloed hebben. Praktische filosofie zet je immers aan het denken over wat belangrijk is in het leven, waar je je op wilt richten, en hoe je om kunt gaan met moeilijke omstandigheden.
Deze onderstaande lijst is een opvolging van o.a. de stoïcijnse leeslijst die we eerder gepubliceerd hebben en is agnostisch ten opzichte van filosofische scholen. Dus: geen specifieke boeken over het stoïcisme, epicurisme, boeddhisme of taoïsme, maar algemene praktische filosofieboeken die niet per se verbonden zijn aan een bepaalde gedachtegang.
(Natuurlijk zijn de filosofieboeken van bovenstaande scholen erg praktisch, en we raden dan ook zeker aan om, bijvoorbeeld, de stoïcijnse boekenlijst te bekijken.)
Nog een laatste noot: in de onderstaande lijst is het ene boek meer filosofisch dan de andere, en kun je sommige boeken meer scharen onder het thema “zelfhulp”. Maar de scheidslijn tussen praktische filosofieboeken en goede zelfhulpboeken is vrij klein. Wat al de onderstaande boeken gemeen hebben is dat ze een antwoord geven op de belangrijkste ethische vraag: hoe moeten we leven?
De suggesties
De zin van het bestaan – Victor Frankl
Victor Frankl zat drie jaar vast in concentratiekampen tijdens de tweede wereldoorlog. Niet alleen verloor hij hier zijn vrouw, en andere familieleden, maar ook zag hij menselijk lijden en brutaliteit in zijn ergste vorm.
Maar uit deze ervaring trekt Frankl – verrassend genoeg – een optimistische boodschap waarin ieder mens zich boven zijn eigen lijden kan verheffen. Dit is de filosofie (bekend als logotherapie) wat hij in het tweede gedeelte van dit korte boek uiteenzet.
De belangrijkste boodschap is dit: tussen elke stimulans en respons heb je altijd de vrijheid om te denken en je eigen pad te kiezen. Zelfs in meest vreselijke condities, zoals een concentratiekamp in de tweede wereldoorlog, kun je ervoor kiezen om menselijk te reageren op je omstandigheden. Eén ding kan immers nooit van je af genomen worden, zelfs niet in een concentratiekamp – en dat is de keuze hoe je reageert op wat er in je leven gebeurt.
Bekijk op bol.com
De troost van de filosofie – Alain de Botton
Een iets lichter boek, met wellicht iets minder diepgang, maar nog steeds erg praktisch, is De troost van de filosofie. Geschreven door Alain de Botton, een bekende naam in de toegepaste filosofie, gaat het boek in op verschillende filosofen en hoe ze ons kunnen helpen in de praktijk.
Zo biedt Socrates ons troost voor onpopulariteit, Epicurus bij geldproblemen, Seneca bij frustraties, en Nietzsche bij moeilijkheden.
De Botton beschrijft op deze manier zes filosofen die ons kunnen helpen in zes verschillende situaties. Hierbij vertaalt hij de vaak oude, of theoretische, filosofie naar de moderne wereld.
Bekijk op bol.com
Michel de Montaigne was een praktisch filosoof pur sang. En dit boek van Sarah Bakewell is gedeeltelijk een biografie van Montaigne zelf, maar voornamelijk een exploratie van zijn schrijven, filosofie en leven dat op twintig verschillende manieren de vraag ‘hoe te leven?’ beantwoordt.
Dit klinkt misschien wat vaag, maar Bakewell beschrijft op een prachtige manier de verschillende ideeën van Montaigne, hoe het relateert aan zijn eigen leven, en wat we er tegenwoordig nog aan hebben. Het laat overduidelijk zijn waarom Montaigne nog steeds gezien wordt als een van de meest belangrijke praktische filosofen.
Bekijk op bol.com
Natuurlijk kunnen de essays van Montaigne zelf ook niet op deze lijst ontbreken. Het is zijn enige werk dat hij constant herschreef en bleef ontwikkelen, en telt een goede 1400 pagina’s – geen lichte kost dus. En ondanks dat het al vele honderden jaren oud is, zijn de essays nog steeds goed leesbaar en bevatten ze nog steeds veel informatie. Het voordeel is ook dat veel van essays van vrij korte lengte zijn, het is dus een ideaal boek om regelmatig open te slaan en korte stukjes te lezen.
Montaigne is daarbij geen theoretische filosoof, hij beschrijft alles vanuit zijn persoonlijke oogpunt en de essays staan vol met verhalen en anekdotes uit zijn eigen leven. Is elk essay even goed? Nee, sommige zijn erg droog, irrelevant, of achterhaald. Maar over het algemeen schrijft Montaigne met humor, empathie en vol praktische inzichten.
Als deze bundel ietwat intimiderend is, is de introductie tot Montaigne van Alexander Roose, genaamd De Vrolijke Wijsheid, ook aan te raden.
Bekijk op bol.com
Filosofie voor een weergaloos leven – Lammert Kamphuis
In dezelfde trant als De troost van de filosofie is er ook het populaire boek van Lammert Kamphuis: Filosofie voor een weergaloos leven. Het uitgangspunt is dat vele wijzen aan ons eigen leven vooraf gegaan zijn. Mensen die al diep nagedacht hadden over moeilijke omstandigheden en menselijke problemen – dus waarom zouden we daar niet van leren?
Het boek is grofweg onderverdeeld in drieën: filosofie ten opzichte van de externe wereld, filosofie over hoe om te gaan met anderen, en filosofie over hoe om te gaan met jezelf. Elke deel is weer onderverdeeld in kortere hoofdstukken waarin één (oude) denker of filosoof helpt om om te gaan met gaan met moderne problemen.
Zoals het boek aangeeft: het leven heeft geen generale repetitie, dus waarom zouden we dan niet alle hulp en wijsheid die we kunnen vinden verzamelen en daarvan gebruik maken?
Bekijk op bol.com
De edele kunst van not giving a f*ck – Mark Manson
Bombastisch, grof, Amerikaans, vermakelijk en ongekend populair met verkoopcijfers in de vele miljoenen. Het is een zelfhulpboek voor mensen die niet van zelfhulpboeken vol positiviteit houden. In plaats daarvan kijkt Manson met een donkere lens naar de wereld: niemand is perfect, iedereen ervaart tegenslagen, lijden, en mislukkingen. Maar je kunt hieruit ook een boodschap halen waardoor je met meer zelfvertrouwen je eigen pad kunt uitstippelen. Niet door ineens positief te zijn, maar door te leren, en gebruik te maken, van al het negatieve in het leven.
Eerlijk is eerlijk, dit boek is niet voor iedereen; de schrijfstijl van Manson bestaat uit 1) allereerst choqueren, en 2) vervolgens met filosofisch of psychologisch advies te komen. Maar juist omdat het zoveel mensen hulp biedt, en heeft geboden, is het een goede om ook in deze lijst op te nemen (ook al is het misschien niet zo filosofisch als de andere boeken hier).
Bekijk op bol.com
Standvastig is een tweede boek op de deze lijst dat ingaat tegen de positieve zelfhulpcultuur die we tegenwoordig vaak zien. Brinkmann is een hoogleraar psychologie, en benadert zelfhulp dan ook vanuit de klinische psychologie in combinatie met een flinke dosis van de stoïcijnse inzichten.
Eén van de conclusie van het boek is dat het niet gaat om ‘jezelf te vinden’ (zeker niet door middel van een veelvoud aan coaches die er tegenwoordig zijn!), maar dat het veel belangrijker is je te richten op je eigen karakter, deugden en moraal. Zo leer je standvastig te zijn en stevig in je eigen schoenen te staan.
Bekijk op bol.com
Socrates op sneakers – Elke Wiss
We leven in een tijd waarin iedereen gebruik maakt van “sociale” media en constant in communicatie met elkaar is. En toch communiceren we vaak oppervlakkig en luisteren we niet naar anderen. Niet alleen zorgt dit ervoor dat we elkaar niet meer begrijpen en nooit tot de kern van het probleem komen, maar op deze manier leren we ook niet van elkaar.
Hierbij kunnen de praktische filosofen ons ook helpen, en Elke Wiss beschrijft in dit boek hoe we – door te de technieken van Socrates en andere filosofen toe te passen – betere vragen kunnen stellen, beter kunnen luisteren, en beter kunnen nadenken en leren. Kortom, het boekt vormt een introductie tot Socratische gesprekken en houdingen.
Bekijk op bol.com
Filosofie als een manier van leven – Pierre Hadot
Pierre Hadot was een Franse filosoof en geschiedkundige van oude filosofieën, waar hij verschillende boeken over schreef. Filosofie als een Manier van Leven gaat over de geschiedenis van de levenskunst en het toepassen van filosofie in de praktijk. Dit klinkt droog, maar dat is het niet. Aan de hand van oude en nieuwe filosofen, laat Hadot zien dat filosofie gaat over de toepassing in de praktijk, en niet alleen over het vergaren van wijsheid in een collegezaal.
Bekijk op bol.com
12 regels voor het leven – Jordan Peterson
Het leven is tragisch, vol lijden, en iedereen zal moeilijkheden ervaren – maar daarom moeten we juist leren verantwoordelijkheid te nemen voor ons eigen leven en ons eigen bestaan. Stapje voor stapje kunnen we onszelf een beter mens maken, en in verlengde daarvan ook de wereld beter maken, en dat is waar deze 12 regels bij helpen. Dit alles is de boodschap van Jordan Peterson, hoogleraar psychologie, klinisch psycholoog, en inmiddels een (soms controversiële) internetbekendheid.
12 Regels Voor Het Leven beantwoordt eigenlijk dé ethische vraag: hoe te leven? Dit doet Peterson door psychologie, theologie, geschiedenis, filosofie en literatuur aan elkaar te verbinden. Het boek is niet altijd even gemakkelijk, en Peterson refereert vaak aan mythologie of totalitaristische situaties (die niet altijd even sterk zijn, of waar niet iedereen het mee eens zal zijn), maar onder aan de streep is één vraag van belang voor een praktisch filosofieboek: helpt het? En die vraag is zeker positief te beantwoorden; je hoeft het niet altijd met Peterson eens te zijn, maar hij heeft de unieke gave om je aan het denken te zetten en om te proberen je eigen leven (en dus indirect die van anderen) te verbeteren.
Bekijk op bol.com
Nog andere aanbevelingen?
De bovenstaande boeken zijn een selectie van de beste praktische filosofieboeken die direct waarde kunnen bieden in je eigen leven. Niet ieder boek zal dezelfde waarde hebben voor ieder persoon – iedereen waardeert immers een andere stijl en gedachtegang – maar allen kunnen ze je zeker aan het denken zetten.
Hoe dan ook hopen wij dat de bovenstaande lijst informatief is en dat het voldoende aanleiding geeft om praktische filosofie verder te bestuderen. Voor aanraders voor specifieke filosofieën bekijk ook onze suggesties voor boeken over het stoïcisme, taoïsme en boeddhisme.
Natuurlijk horen wij graag in een reactie of er nog boeken missen op de bovenstaande lijst, of als je verder nog andere aanbevelingen hebt!
Onlangs verschenen, zeer toegankelijk, inspirerend en down to earth: Frank Martela, Een prachtig leven. Hoe vind je zin in je bestaan?
“ not giving a fuck,” “ I don’t care”
Overlevingsstrategie of “ the New Me.”
Propaganda voor onverschilligheid” als overlevingsstrategie “?
Of mis ik iets?
Waar blijft mededogen?
Het boek van Manson is inderdaad niet voor iedereen. Hoewel de titel erg provocerend is, is het boek zelf gelukkig wel iets subtieler en staat er zeker een goede, uitgedachte boodschap in.
Het boek ‘ Stoïcijnse levenskunst’ van Miriam van Reijen mag zeker niet ontbreken in deze lijst. Praktische filosofie en kritisch denken over het dagelijkse leven. Erg interessant!
Beste Digna, inderdaad een goed boek! Wij hadden deze al aanbevolen op de stoïcijnse leeslijst, maar hij zou natuurlijk ook prima op deze lijst passen.
Welke titel is het meest gericht op “werkelijk zonder reëel te zijn en ideëel zonder abstract te zijn”? En op:
Noblesse oblige
jij bent het die mij
in genade aanneemt ook
al draait het circus;
omdat ik geroepen ben
tot de kritiek draaiend om
ethiek van voltrokken
techniek en metafysiek:
iemand betrekken
is doelstellingen aan het
men onttrekken, als surplus!
Opgedragen aan het uitschot