Het taoïsme is een filosofie/religie die origineel uit het oude China komt. Maar ook voor mensen met een niet-Chinese, of niet-religieuze, achtergrond kunnen de filosofische elementen van het taoïsme interessant zijn gezien de sterk ethische oorsprong die het heeft. Het taoïsme is dan ook een voorbeeld van een praktische filosofie – een filosofie die mensen helpt om het leven optimaal te leven. Het gaat hierbij niet om een filosofische theorie, maar over het leven in de realiteit met alle problemen en twijfels die daarbij naar boven komen.
Deze “taoïstische leeslijst” is opgesteld om daarbij van dienst te kunnen zijn. Net als onze originele leeslijst over het stoïcisme, geeft het onderstaande overzicht de belangrijkste boeken over het taoïsme weer. Als je namelijk een praktische filosofie wilt gebruiken dan is de eerste stap een stukje studie, en daar helpen wij graag bij!
Het taoïsme in het kort
De naam van het taoïsme komt van de tao: een concept dat vaak vertaald wordt als ‘de weg’. Het is een concept dat lastig uit te leggen is aangezien het, volgens het taoïsme, alleen te begrijpen is door je leven te leven en dichterbij ‘de weg’ zelf te komen. In het kort beschrijft het een soort van natuurlijke orde van het universum die we intuïtief moeten ontdekken als we goed willen leven en wijsheid willen bereiken.
Je zou het ook kunnen omschrijven als een staat van harmonie van het universum. Hoewel veel dingen veranderen en alles in constante beweging is, is alles tegelijkertijd in perfect harmonie. Het is als een stroom of een rivier: in constante verandering, maar toch harmonieus.
De tao is dan ook een soort zoektocht waarin we door te reflecteren en te oefenen beter het leven leren begrijpen om zo een staat van verlichting te bereiken. Ieder individu moet deze zoektocht zelf ondernemen om zo een harmonieuze levenshouding te ontwikkelen. En door je leven te leven, leer je ‘de weg’ beter begrijpen.
Een harmonieuze levenshouding houdt dan vaak ook in dat we moeten bedenken waar we wel op moeten handelen, en waar we dat niet op moeten doen. “Niet-doen,” wu wei, is dan ook een belangrijk begrip in het taoïsme. Als we teruggaan naar het metaforische beeld van een rivier: het is in constante beweging, en je kunt er tegen stribbelen maar dit heeft geen nut – de rivier zal ons toch meenemen. Leven in harmonie betekent dan soms ook dat we niet tegenstribbelen en in plaats daarvan het “niet-doen” implementeren. Dit betekent niet dat we mak alles moeten volgen, maar juist dat we in sommige situatie (waar we weinig invloed op hebben) evenwichtig leven door te beseffen dat soms niets doen het beste is.
Het taoïsme vertelt ons ook dat we natuurlijk en simpel moeten leven, en dat we afstand moeten nemen van onze verlangens en wensen. De drie juwelen, of schatten, van taoïsme zijn dan ook de deugden mededogen, gematigdheid en nederigheid.
Voor meer informatie over het taoïsme verwijzen we graag naar de onderstaande boeken. Veel concepten van de tao zijn vrij verwarrend op eerste oogopslag, maar door je hier in te verdiepen wordt het steeds duidelijker en kan het zelfs voor een niet-Chinees in een niet-religieuze context veel waarde bieden.
De taoïstische leeslijst
Lao Zi: het boek van de Tao en de innerlijke kracht
Dit klassieke taoïstische werk, ook bekend als de Daodejing of de Tao Te Ching, is één van de twee fundamentele boeken van het taoïsme. Lao Zi was dan ook de grondlegger van deze filosofische stroming. Over zijn exacte leven is weinig bekend, en je zou hem dan ook kunnen zien als een soort semimythisch figuur.
Hoe dan ook, in deze vertaling van Kristofer Schipper – die als eerste westerling de titel van taoïstische meester kreeg – worden deze oude geschriften omgezet naar een moderne vertaling. Naast de vertaling van de 81 verzen uit het originele werk voegt Schipper ook nog een heldere introductie en een essay over de historische achtergrond toe.
Dit boek is zeker een aanrader als je direct naar de bron wilt gaan, en met enige studie is het ook zeer leesbaar. Als je liever eerst een introductieboek wilt lezen dan kun je wellicht beter met een van de onderstaande boeken beginnen.
Bekijk op bol.com
Zhuang Zi: de volledige geschriften; het grote klassieke boek van het taoïsme
Het tweede fundamentele boek van het taoïsme zijn de geschriften van Zhuang Zi. Dit is een boek vol verhalen, anekdotes en fabels origineel geschreven rond 400-300 v.Chr. die ingaan op ‘de weg’. Hoewel het niet exact duidelijk is hoeveel van de geschriften echt geschreven zijn door Zhuang Zi, en hoeveel er later zijn toegevoegd, staat dit werk in het algemeen bekend als één van de belangrijkste uit de oude (Chinese) literatuur.
Net zoals als het boek van Lao Zi is dit boek ook vertaald door Kristofer Schipper en zit er ook een begeleidende tekst bij die de achtergrond van het werk toelicht. Ook dit boek kan goed zijn om mee te beginnen, maar bedenk wel dat het soms moeilijk te doorgronden is. Het is dan ook echt een werk dat continu opnieuw bezocht kan worden en waarbij je constant nieuwe dingen zult opvallen en leren.
Bekijk op bol.com
De Geschriften van Liezi: de taoïstische kunst van het relativeren
De derde klassieke tekst van het taoïsme, wellicht iets minder bekend, zijn de geschriften van Liezi. In deze vertaling van Jan de Meyer staan alle verhalen en anekdotes uit de geschriften van Liezi. Deze tekst wordt soms bestempeld als de meest ‘praktische’ van de oude teksten omdat het vol staat passages over de menselijke conditie, omgaan met het leven en de dood, en natuurlijk het relativeren en accepteren van dit alles.
Bekijk op bol.com
Alan Watts was één van de eerste pioniers als het ging om het vertalen van Oosterse filosofie naar de Westerse wereld. Wat zijn werk vooral interessant maakt is dat het niet op één stroom gericht is: hij schreef onder andere over de tao, het boeddhisme, algemene filosofie, psychedelica, en godsdienst.
Dit boek begint dan ook met de algemene Chinese filosofie. Van het Chinese schrift, yin en yang, Chinese denkwijzen en gedachtegoed belandt Watts uiteindelijk bij de tao. Watts omschrijft de tao als water – een stroom die spontaan is maar wel constant voorbeweegt.
Onderaan de streep is het een interessant boek om te lezen, zeker ook als je wat meer achtergrond informatie wilt hebben, en de link tussen Oosters en Westers denkwijzen wilt leren begrijpen.
Bekijk op bol.com
Inleiding Taoïstische Filosofie: Leven Vanuit Niet-Doen
Dit boek is één van de weinige Nederlandse introductieboeken tot het taoïsme. Deze inleiding vormt dan ook een goed startpunt voor mensen die nog onbekend zijn met Oosterse filosofie en het taoïsme. In dit boek worden namelijk alle belangrijke filosofische punten uit de tao behandeld. Eerlijk is eerlijk: je moet het boek wel zien als een ‘studieboek’. Het is namelijk niet altijd even gemakkelijk om te lezen en het vereist dus wel een serieuze aanpak. Maar als je nog nooit eerder aan de tao bent blootgesteld is dit een goede om mee te beginnen.
Bekijk op bol.com
Taoïsme: De weg om niet te volgen van Patricia de Martelaere
Een tweede optie voor een introductieboek tot het taoïsme is de inleiding van Patricia de Martelaere. Dit boek heeft een iets andere insteek dan de vorige, en neemt de lezer aan de hand van verschillende verhalen en citaten van Lao Zi en Zhuang Zi door de belangrijkste principes en gedachtes van het Taoïsme.
Dit boek is dan ook een goede voor lezers die wellicht nog niet heel bekend zijn met de tao, of het liefst willen beginnen met een neutraal introductieboek.
Bekijk op bol.com
Tao de levende religie van China van Kristofer Schipper
Dit boek van Kristofer Schipper, de Nederlandse vertaler van de Zhuang Zi en Lao Zi en de eerste westerling die een taoïstische meester werd, beschrijft de achtergrond en de geschiedenis van het taoïsme.
In tegenstelling tot de andere algemene boeken over het taoïsme gaat dit boek wat meer in op de Chinese leer en denkwijzen, rituelen, en natuurlijk levensbeschouwing. De tao is een rode draad door de geschiedenis van China en om de context dan ook goed te begrijpen is dit boek zeker een aanrader.
Natuurlijk wordt in het boek ook de teksten van Zhuang Zi en Lao Zi behandeld en het vormt dus ook enerzijds een goed introductieboek tot het taoïsme (en de achtergrond van de tao), en aan de andere kant een verdieping als je al wat meer bekend bent met de tao.
Bekijk op bol.com
Het Boek Van De Thee van Kakuzo Okakura
Het Boek Van De Thee is iets anders dan de andere boeken op deze lijst: het gaat namelijk voornamelijk over thee en de ceremonieën die daar omheen hangen. Thee vormt namelijk een symbool voor de levenskunst uit Azië, en laat zien dat het maken en serveren van thee vele overeenkomsten heeft met het taoïsme en met zen.
Okakura beschrijft dan ook meer de geschiedenis en de tradities van de theeceremonie, maar linkt dit wel steeds aan de meer filosofische gedachtes. Al met al is dit een bijzonder boek om te lezen, misschien niet als introductie tot het taoïsme, maar het schetst wel de traditionele en culturele achtergrond waarin het taoïsme ooit begonnen is.
Bekijk op bol.com
Het geheim van de gouden bloem van Thomas Cleary
Dit boek is niet gemakkelijk; het is een Oud-Chinese tekst over taoïstische meditatie en is vaak moeilijk om exact te ontcijferen. Maar aangezien het een klassieke tekst over het taoïsme is dan kan het zeker geen kwaad om het boek een kans te geven als je al wat meer bekend bent met de tao.
Bekijk op bol.com
Opening the Dragon Gate: The Making of a Modern Taoist Wizard van Chen Kaiguo en Zheng Shunchao
Helaas zijn niet alle taoïstische werken vertaald in het Nederlands. Daarom, om deze taoïstische leeslijst af te sluiten, noemen we graag nog twee Engelse titels.
De eerste is een vertaling van een Chinese tekst en gaat over twee leerlingen die in training gaan bij een meester van de “dragon gate” taoïsme. Dit is een stroming van het taoïsme waarbij ook elementen van het boeddhisme en het confucianisme betrokken worden om zo nieuwe ‘vorm’ van het taoïsme te ontwikkelen.
Dit boek is niet alleen een biografische beschrijving van deze leerling-meester relatie, maar gaat ook in op de specifieke elementen en lessen van deze stroming van het taoïsme.
Bekijk op bol.com
Cultivating Stillness: A Taoist Manual for Transforming Body and Mind van Eva Wong
Het tweede Engelse boek op deze lijst is een vertaling van een oud werk binnen het taoïsme. Het is niet helemaal duidelijk wat de oorsprong van dit boek is. Soms wordt het toegewezen aan Lao Zi, maar soms ook aan een van zijn volgelingen. Hoe dan ook, deze vertaling van Eva Wong bevat zowel de originele tekst als begeleidend commentaar van Shui-ch’ing Tzu uit de 19e eeuw.
Dit is geen boek voor iemand die niet bekend is met de tao en het taoïstische gedachtegoed in het algemeen. Zie het dan ook als een boek voor degene die iets meer verdieping willen en de tao verder willen studeren.
Bekijk op bol.com
Nog andere aanbevelingen?
De bovenstaande taoïstische leeslijst bevat meer dan tien boeken over het taoïsme. Het kan dan ook zeker een goede start vormen voor degenen die nieuw zijn met de tao, maar ook voor mensen die een verdiepingslag willen maken. Net als bij de stoïcijnse leeslijst, is het mogelijk om zowel met de originele teksten (zoals die van Lao Zi) te beginnen, of om eerst te kiezen voor een introductieboek.
Hoe dan ook hopen wij dat de bovenstaande lijst informatief is en dat het voldoende aanleiding geeft om de praktische filosofie van de tao verder te studeren.
Natuurlijk horen wij graag in een reactie of er nog boeken missen op de bovenstaande lijst, of als je verder nog andere aanbevelingen hebt. Ook ervaringen en tips voor het bestuderen van de tao worden gewaardeerd!
Voor andere boekentips bekijk ook onze aanbevelingen voor het stoïcisme, boeddhisme, of algemene praktische filosofieboeken.